Het is een bekend verschijnsel in de praktijk van De Fakkel (locatie voor opvang van Nieuwkomers en Expertisecentrum De Fakkel voor ondersteuning daarvan in het basisonderwijs). “Als wij met jeugdige nieuwkomers aan de slag gaan, merken we regelmatig dat zij niet alleen worstelen met de Nederlandse taal, maar ook met de traumatische ervaringen in hun leven”, vertelt adjunct-directeur Wendy Pekel, die deel uitmaakt van de netwerkgroep. “Daar heb je in je onderwijs rekening mee te houden. Soms moet je extra deskundigheid inschakelen.”
Expertisecentrum
Op dezelfde manier kan een gebrekkige taalbeheersing bij kinderen wijzen op een – andere – dieperliggende oorzaak zoals dyslexie, een taalontwikkelingsstoornis (TOS) en zelfs autisme. Voor je het weet stapelen de problemen zich op. “Het zijn vooral deze situaties waar leerkrachten en scholen geen raad mee weten”, weet Adriette inmiddels. “Zij zijn op zoek naar vormen van integrale hulpverlening, maar weten in het versnipperde landschap niet waar ze moeten aankloppen.”
In de netwerkgroep zijn alle specialismen rondom taalontwikkeling verzameld. Als de afgelopen tijd iets heeft geleerd, is hoe belangrijk het is om die gebundelde kennis breed beschikbaar te maken voor het veld. Daarom verandert de netwerkgroep van het SWV PO IJmond komend schooljaar in het ‘Expertisecentrum Taal IJmond. Zo wordt nog duidelijker dat leerkrachten hier terecht kunnen voor praktische, multidisciplinaire ondersteuning.
“Het gebeurt in de klas”, aldus Adriette. “We gaan leerkrachten trainingen aanbieden. Met daarin ook aandacht voor vroegsignalering en preventie. Hoe eerder we een taalachterstand bij een kind opsporen, hoe beperkter we de schade op zijn ontwikkeling kunnen houden.”
Woorden tekenen
IB’er Manon op den Kelder van basisschool De Vuurtoren in IJmuiden juicht deze aanpak toe. Zij constateert dat scholen al taalbewuster worden. Taalonderwijs wordt steeds rijker, ook voor kinderen die het reguliere programma niet zo goed kunnen bijbenen. “We hebben werkvormen waarbij we woorden in een bepaald circuit oefenen of woorden tekenen om zo de betekenis te begrijpen en te automatiseren. Persoonlijk word ik blij als onze Nederlandse woordenschat in de school zichtbaar wordt gemaakt met woordkaarten voorzien van een plaatje. Zo wordt het leren van woordjes heel natuurlijk. Hou het laagdrempelig. Je moet kinderen het gevoel geven dat ze iets kunnen leren, anders haken ze af.”
“De grenzen van de taal zijn ook de grenzen van je wereld. Dat geldt voor ieder kind, maar in het bijzonder voor nieuwkomers. We willen dat ze zo snel mogelijk het Nederlands beheersen. Daarbij blijft er ruimte voor hun eigen taal. Die taal mag er zijn, dat dragen wij nadrukkelijk uit. Het maakt onderdeel uit van hun identiteit. Meertaligheid is een troef en geen gebrek”, vervolgt Wendy.
Lager uitstromen
Waar Wendy zich zorgen over maakt, is dat taalvaardigheid geregeld gelijk wordt gesteld aan intelligentie. “Daarom zie je bijvoorbeeld dat nieuwkomers op een basisschool op een lager niveau uitstromen dan waar ze cognitief toe in staat zijn. Dat is ook een thema dat ik in de netwerkgroep aan de orde stel en waarover we in gesprek zijn met het voortgezet onderwijs.”
